रायमाझी भन्छन् – इकोसिस्टम निर्माण नगरी गाडीमात्र भित्र्याएर हुँदैन

विद्युतीय सवारी (ईभी) अहिले नेपाली अटो बजारमा मेनस्ट्रिम वनिसकेकोे छ । विगत तीन वर्षयता ईभीकोे बिक्री उकालो लाग्दै गएको छ र यसमा नयाँ नयाँ सेग्मेन्ट समेत थपिँदै गएको छ ।

प्यासेन्जर कारबाट यात्रा सुरु गरेको ईभीको दायरा अहिले कमर्सियल र कार्गोमा समेत विस्तार भैसकेको छ । कमर्सियल प्रयोजनमा प्रयोग हुने भ्यान तथा माइक्रो बसहरु त झन् पछिल्लो समय सार्बजनिक यातायातको पर्याय नै बन्न थालिसकेका छन् ।

ईभीको बजार विस्तारसगै बजारमा अहिले नयाँनयाँ ब्रान्ड भित्रिने क्रममा समेत तीव्रता आएको छ । यसरी भित्रिएका सवारीसाधनले नेपाली सडकमा कस्तो पर्फमेन्स देला भन्ने अन्योलताका बिच चार्जिङ स्टेशन र बिक्री पछिको सेवाजस्ता विषयलाई लिएर समेत विभिन्न टिकाटिप्पणी हुन थालेका छन् । ईभी बजारमा देखिएका यस्ता अन्योलता र जिज्ञासालाई लिएर हामीले दिगो ग्रुप अफ कम्पनिजका संस्थापक राजन रायमाझीसँग कुरा गरेका छौ । रायमाझी नेपालमा विगत ८ वर्षयता ईभीको इकोसिस्टम तयार पार्न जोडवलले लागिपरेको एक सफल व्यवसायी र ईभी अभियन्ता समेत हुन् ।

ईभी प्रबद्र्धनमा दिगो ग्रुप अफ कम्पनिजले कसरी काम गरिरहेको छ ?
नेपालको भविष्य ईभीकै विकासमा छ भन्ने बुझेर म विगत ८ वर्षयता यो क्षेत्रमा क्रियाशिल रहँदै आएको छु । नेपालको सबैभन्दा ठूलो समस्या ट्रेड डेफिसिट र बातावरणसँग सम्बन्धित भएका कारण पनि ईभी निकै महत्वपूर्ण छ । रोड ट्रान्सपोर्टको अर्को विकल्प नभएका कारण हाम्रा सडकमा गुड्ने सवारीसाधनको छनोटमा हामी एकदमै सचेत बन्नु जरुरी छ । यस्तो अबस्थामा अहिले विश्व बजारले नै प्राथमिकता दिएको ईभी हाम्रा लागि सबैभन्दा उत्तम विकल्प बन्न सक्छ भन्ने मेरो निष्कर्ष छ ।

सोही विषयलाई मध्यजनर गर्दै हामीले नेपाली सडक सुहाउँदो कमर्सियल ईभी आयात गर्दै आएका छौ । हामीसँग अहिले कार्गो र प्यासेन्जर सेग्मेन्टमा बिभिन्न ब्रान्ड उपलब्ध छ । यी गाडीलाई राम्रोसँग संचालन गर्न ईभीको छुट्टै इकोसिस्टम तयार पार्न जोडवलले लागिपरेका छौ ।

पछिल्लो समय गाडी बिक्री गर्न भन्दा पनि चार्जिङ स्टेशनजस्ता पूर्वाधारको निर्माणका बढी केन्द्रित हुन थाल्नु भएको हो ?
पूर्बाधारको विकास नगरी गाडीमात्र ल्याएर हुँदैन भन्ने हाम्रो मान्यता हो । त्यसमाथी ईभी नयाँ प्रविधि भएकाले पनि हामीले पहिले यसको पूर्बाधार निर्माणमा जोड दिएका हौँ । हाम्रो प्राथमिकता सेल्समा भन्दा पनि चार्जिङ स्टेशन जस्ता पूर्बाधार निर्माणमा बढी छ भन्ने कुरा ८ वर्षअघि पहिलोपटक डिसी चार्जर ल्याएर काम थालेदेखि नै प्रष्ट हुन्छ । चार्जिङ मात्र नभएर सप्लाई चेन, स्पेयर पार्ट्सको उपलब्धता र जनशक्ति उत्पादनमा पनि उत्तिकै जोड दिएका छौ । गाडी बिक्री गर्नुअघि यी विषयमा ध्यान दिनुपर्छ भनेर नै हामी पहिले इकोसिस्टम निर्माणमा जुटेका हाँै । ईभीको इकोसिस्टम तयार पार्ने काम खर्चिलो भएपनि यसमा लगानी बढाउँदै निरन्तर काम गरिरहेका छौ । पूर्बाधार निर्माणमा जोड दिएकै कारण पछिल्लो समय हामीले बिक्री गर्ने ईभीको माग समेत बढ्न थालेको छ ।

ईभी प्रवद्र्धन गर्न अन्तराष्ट्रिय बजार र नेपाल सरकारको अभ्यासमा कस्तो अन्तर पाउनुहुन्छ ?
बाहिर सरकारले नै सपोर्ट गर्छ । चार्जिङ नेटवर्क आँफैले बनाईदिन्छ भने विभिन्न सहुलियत समेत दिन्छ । लागनीका लागि राम्रो नीति बनाइदिन्छ । थाइल्यान्डको कुरा गर्नुहुन्छ भने त्यहाँ ईभी उत्पादन र चार्जिङ पूर्वाधार निर्माण गर्न सरकारले कर नलिने नीति लिएको छ । भुटानको कुरा गर्दा सानो देश भएपनि ईभीमा इम्पोर्ट ट्याक्स र चार्जिङमा शुल्क लाग्दैन । कुनैपनि देशमा पहिले ईभीका लागि अम्ब्रेला पोलिसी बनाएपछि मात्रै गाडी बिक्री गर्न थालिन्छ । तर हाम्रोमा त्यसको ठिक उल्टो छ पहिले गाडी ल्याउन दिने अनि विस्तारै नीतिगत विषमा अध्यायन गर्न थाल्ने ।

नीतिकै कुरा गर्नुपर्दा २/४ वर्षमै धेरैपटक कर चलाइएको छ । यसले पनि यो क्षेत्रलाई अस्थिर बनाएको छ । सरकालाई राजस्व पनि चाहिन्छ तर यसो भन्दैमा अस्थिर नीतिको भुमरीमा पार्नु हुँदैन । ईभीलाई अघि बढाउने सन्दर्भमा राज्यले विज्ञ समुहसँग वसेर एउटा दिगो अम्ब्रेला पोलिसी बनाउनु आवश्यक छ । जसले उपभोक्ता, व्यवसायी र सरकार तीनवटै पक्षलाई ढुक्क भएर ईभीमा अघि बढ्ना प्रेरणा मिलोस् ।

आयातमा कर छुट दिएर ईभी प्रमोसनमा राज्यले काम गरिरहेकै छ । यो पर्याप्त भएन भन्न खोज्नु भएको हो ?
आयातमा कर छुट दिएर ईभीलाई सपोर्ट गर्ने नीति सरकारले लिएपनि यो पर्याप्त छैन । अहिलेको नीतिले सबैभन्दा ठूलो लाभ प्यासेन्जर कारमा भैरहेको छ । जबकी, राज्यको प्राथमिकतामा कमर्सियल र कार्गो ईभी पर्नुपथ्र्यो । नेपालमा आयात हुने गाडीमा ८० प्रतिशत हिस्सा कारको र वाँकी कमर्सियलको भएबाट नै यसमा राज्यले जोड दिन नसकेको प्रष्ट हुन्छ ।

नेपालमा कमर्सियल ईभीले बजार लिन नसक्नुका पछाडि भन्सार महशुलमा गरिएको बिभेदकारी नियमलाई प्रमुख मान्न सकिन्छ । पेट्रोलियम कार र इलेक्ट्रिक कार आयात गर्दा लाग्ने भन्सारमा ठूलो अन्तर भएपनि कमर्सियलको हकमा यस्तो अन्तर एकदमै न्यून छ । जसका कारण प्यासेन्जर कारको तुलनामा कमर्सियल ईभी निकै महंगो छ । पेट्रोलियम र ईभी कारमा करको अन्तर निकै ठूलो भएका कारण यो सेग्मेन्टमा ईभीले बजार लिन सकेको हो ।

अर्को समस्या जव कमर्सियल सेग्मेन्टमा ईभीले बजार लिन थाल्यो, त्यसपछि सरकारले १ प्रतिशत मात्र लाग्दै आएको भन्सारलाई बढाएर एकैपटक १५ प्रतिशत पु-याई दियो । भन्सारको अतिरिक्त ५ प्रतिशत अन्तःशुल्क, ५ प्रतिशत रोड डेभ्लपमेन्ट ट्याक्स र १३ प्रतिशत भ्याट गरेर ४० प्रतिशत भन्दा बढी कर तिर्नपर्छ । कर बढी भएका कारण कमर्सियल ईभीको मूल्य प्यासेन्जर कारको तुलनमा निकै उच्च छ ।

वसको कुरा गर्नुपर्दा ईभी वस आयात गर्दा जम्मा १ प्रतिशतमात्रै भन्सार लागेपनि त्यसको ब्याट्री मगाउँदा भने ४० प्रतिशतभन्दा बढी कर तिर्नुपर्छ । जसले गर्दा ब्याट्रीको लागतलाई महंगो बनाएको छ । पार्ट्स मगाउँदा छुट छैन । जसका कारण पनि ईभी प्रयोगकर्तामा अझैपनि कन्फिडेन्स बढ्न सकेको छैन ।

ईभीको दीर्घकालीन विकासमा सरकार कत्तिको संवेदनशील पाउनुहुन्छ ?
राजस्वले नै देशको अर्थतन्त्र चल्ने हुँदा उनीहरु कसरी हुन्छ राजस्व उठाउनु पर्छ भन्नेमै बढी केन्द्रित छन् । ईभीलाई प्रमोट गर्दा यसबाट आउने राजस्व भन्दा पनि पेट्रोलियम पदार्थमार्फत उठ्दै आएको ठूलो राजस्व गुम्ने पो हो कि भन्ने चिन्ता सरकारी निकायमा देखिन्छ । यस्तै भयका कारण पनि कमर्सियल ईभीमा सरकार उदार बन्न नसकेको हो कि भन्ने शंका उब्जिएको छ । पेट्रोलियम पदार्थको खपत प्यासेन्जर कारको तुलनामा कमर्सियल र कार्गो गाडीले धेरै गर्ने हुँदा यसको आयात नघटाउन पनि सरकारले कतै ईभीमा कमर्सियललाई प्रमोट गर्न नचाहेको हो की भनेर शंका समेत गर्न सकिन्छ ।

बातावरण र अर्थतन्त्रको विकासलाई दिगो रुपमा हेर्ने हो भने सरकारले तत्कालै कमर्सियल र कार्गो ईभीको प्रबद्र्धनमा दिल खोलेर सहयोग गर्नु आवश्यक छ । यसो गर्दा हाम्रो आफ्नै स्रोत विद्युतको खपत समेत बढ्छ भने पेट्रोलियम पदार्थको आयातमा खर्च हुने ठूलो धनराशी समेत जोगिन्छ । तर यसतर्फ सरकारले खासै ध्यान दिन सकेको छैन ।

नेपालको भू–बनोट र सडक पूर्बाधारलाई हेर्दा तत्कालै कमर्सियल तथा कार्गो ईभीमा गईहाल्न सकिने अवस्था देखिन्छ र ?
तत्कालै नेपालभरी ईभी बनाउँछु भनेर सम्भब नभएपनि यो सेग्मेन्टमा हामी जानसक्ने सम्भावनाहरु धेरै छन् । सबैभन्दा बढी सवारीसाधन चल्ने प्रमुख सहर र प्रमुख भन्सार नाका तथा व्यस्त राजमार्गमा चलाउन सकिन्छ । सवारी साधनको ८० प्रतिशत मुभमेन्ट यही भेगमा हुने कारण पूर्बाधार बनाउँदै योजनाबद्ध रुपमा कमर्सियल र कार्गो ईभी चलाउन सकिन्छ ।

ईभीको प्रयोग बढ्दै जाँदा यसको मर्मतसम्भार गर्ने टेक्निसियन र जनशक्ति उत्पादनका विषयमा तपाईकोे बुझाई के छ ?
हामीले ब्यवसाय थाल्दा नेपालमा ईभीका इन्जिनियर नै थिएनन् । हामीले चीनबाटै इन्जिनियर ल्याएर पनि काम ग-यौ । तर अहिले नेपालमै जनशक्ति उत्पादन हुन थालिसकेको छ । ईभी मर्मतमा आवश्यक जनशक्ति उत्पादनमा हामीले ठूलो योगदान गरेका छौ । आजका दिनमा धेरैजसो गाडी आयातकर्ता कम्पनीमा हामीले उत्पादन गरेका टेक्निसियनले काम गरिरहेका छन् । यसमा हामीलाई धेरै खुसी पनि लाग्छ । अर्को कुरा पेट्रोलियम गाडीमा जस्तो ईभीमा धेरै समस्या नआउने हुँदा पनि यसमा खासै धेरै इन्जिनियर र टेक्निसियनको टिम आवश्यक पर्दैन ।

हामीले चीनबाटै इन्जिनियर ल्याएर पनि काम ग-यौ । तर अहिले नेपालमै जनशक्ति उत्पादन हुन थालिसकेको छ । ईभी मर्मतमा आवश्यक जनशक्ति उत्पादनमा हामीले ठूलो योगदान गरेका छौ । आजका दिनमा धेरैजसो गाडी आयातकर्ता कम्पनीमा हामीले उत्पादन गरेका टेक्निसियनले काम गरिरहेका छन् । यसमा हामीलाई धेरै खुसी पनि लाग्छ ।

युनिभर्सिटीहरुसँग सहकार्य गरेर जनशक्ति उत्पादन गरी स्वदेशमै खपत गर्ने र विदेश पठाउने सम्मका तयारीहरु गर्न सकिन्छ । अहिले ईभीमा काम गर्ने जनशक्तिको अभाव विश्वभरी नै देखिएका कारण यसमा हामीले ठूलो लाभ उठाउन सक्छौ । चीनबाट अंग्रेजी बोल्नसक्ने ईभी इन्जिनियरको माग हुँदै आएको छ । हामीले केही इन्जिनियरलाई पठाएका समेत छौ । यसमा पनि सरकारले स्पष्ट नीति बनाउनुपर्छ ।

चार्जिङ पूर्बाधारमा नयाँ अभ्यास स्वरुप ई–स्टपको अवधारणा ल्याउनु भएको छ, यसबारे पनि बताइदिनुस् न ?
दीगो सस्टेनेबिलिटीमा आधारित भएर काम गर्ने कम्पनी हो । हाम्रो मुल मन्त्र नै सस्टेनेबिलिटी र इनोभेसन भएका कारण पनि केही न केही नयाँ गर्नुपर्छ भन्नेमै केन्द्रित हुन्छौ ।

ईभीको प्रयोग बढ्दै गएपछि चर्जिङ पूर्बाधारलाई कसरी व्यवस्थित बनाउन सकिन्छ भनेर अध्ययन गर्दै जाँदा ई–स्टपको अवधारणा आएको हो । कमर्सियल ईभीको व्यापारमा केन्द्रित हुन थालेपछि हामीले यसको चार्जिङ पूर्बाधारमा नयाँ इनोभेसन गर्नुपर्छ भनेर ई–स्टपको अवधारणामा अघि बढेका हौं । । यो हाम्रो पहिलेकै योजना भएपनि विबिध कारणले अझै ढिलो भयो ।

चर्जिङलाई व्यवस्थित बनाउन र सबै ब्रान्डको पहुँच पु-याउन हामीले यो अवधारणा अघि बढाएका हौं । अहिले बजारमा अधिकांश कम्पनीले आफ्नो चार्जिङ पूर्बाधारलाई अन्य ब्रान्डमा पहुँच दिँदैनन् । तर हाम्रोमात्र यस्तो कम्पनी हो, जसले सबै ब्रान्डका गाडीलाई चार्ज गर्ने सुबिधा दिन्छ । ब्रान्ड पिच्छे चार्जिङ स्टेशन बनाउँदा यसले यो क्षेत्रलाई भद्रगोल त बनाउँछ नै अनाबश्यक बढी लगानी समेत बृद्धि गर्छ । यिनै विषयलाई मध्यजनर गरी हामीले हाइवेमा फराकिलो पूर्बाधार सहित एकैपटक धेरै गाडीले चार्जिङ गर्न मिल्ने स्टेशन बनाएका हौँ । हाम्रो ई–स्टपमा ग्राहकले गाडी चार्जिङको सुबिधासँगै खाना र नास्ताको सुबिधा समेत पाउँछन् । ई–स्टप सहित देशभर हाम्रो ४० वटा चार्जिङ स्टेशन छ । ती सबै स्टेशनबाट अन्य ब्रान्डका गाडीले समेत चार्जिङ सुबिधा लिन सक्छन् ।

ईभी बजारमा पछिल्लो समय स्थापित घरानाको प्रवेश निकै बढेको छ, यसले तपाई जस्ता स्टार्टअप कम्पनीलाई काम गर्न कत्तिको सहज देखिन्छ ?
स्वस्थ प्रतिस्पर्धा गर्नेगरी जोकोही आएपनि खासै फरक पर्दैन । तर, जसरी भएपनि आफ्नो मात्रै बर्चस्व बढाउनुपर्छ भन्ने मान्यता बोकेर यदि कुनै घराना अर्थात व्यावसायी आउँछन् भने यसले इन्डस्ट्रिलाई राम्रो गर्दैन । राज्य संयन्त्रदेखि सबै क्षेत्रलाई प्रभावमा पारेर यदि कसैको गति रोक्ने कोशिस हुन्छ भने यसले राम्रो सन्देश जाँदैन । ईभीको बजार निकै ठूलो र यसको दायरा समेत फराकिलो भएका कारण कोही नयाँ आउँदैमा आत्तिहाल्नु पर्छ जस्तो मलाई लाग्दैन । तर, जो आएपनि यो क्षेत्रको विस्तार र विकासमा चिन्तित भएर काम गर्नुपर्छ ।

दिगोले सुरुमा ल्याएको साना कारको आयात अहिले बन्दा अवस्थामा छ, ती गाडीमा बिक्री पछिको सेवा कसरी दिइरहनु भएको छ ?
बाइक आयात चढ्ने नेपालीलाई गाडीमा स्थानान्तरण गर्नुपर्छ भन्ने उद्देश्य राखेर हामीले सानो र सस्तो मूल्यका कार आयात थालेका थियौँ । तर पछि चीन सरकारको नीतिमै परिवर्तन आएपछि यस्ता गाडी उत्पादन हुन नै बन्द भयो । जसले गर्दा हामीपनि पछि हट्न बाध्य भयौं ।

अर्कोतर्फ, जव हाम्रो फोकस कमर्सियल ईभीमा बढ्न थाल्यो त्यसपछि प्यासेन्जर कारको आयात बन्द गरेका हौँ । कमर्सियल ईभीमा एकप्रकारको क्रान्ति नै ल्याउन सकिन्छ भनेर हामीले प्यासेन्जर कारको व्यापारमा रुचि नदेखाएका हौँ । यदि यो सेग्मेन्टमा हाम्रो रुचि हुँदो हो त, हामीले चीनबाट चाहेको ब्रान्डलाई छानीछानी आयात गर्न पनि सक्थ्यौ । तर हाम्रो प्राथमिकता नै फेरिएका कारण कमर्सियल ईभीमा केन्द्रित भयौँ ।

जहाँसम्म यसअघि बिक्री भएका कारमा बिक्रीपछिको सेवा कसरी दिंदै आउनुभएको छ भन्ने सवाल छ, यसमा हामीलाई कुनै समस्या छैन । हामीले अहिले कारको आयात मात्रै बन्द गरेका हौँ । त्यसबाहेक हामीसँग सर्भिस सेन्टर र स्पेयर पार्ट्सको स्टक पर्याप्त छ । जसले गर्दा ग्राहकलाई कुनै समस्या परेको छैन ।

ईभी प्रयोगकर्तामा अझैपनि ब्याट्री रिप्लेसमेन्ट र रिसेल भ्यालुलाई लिएर एकप्रकारको अन्योलता देखिन्छ , यस विषयमा के भन्नुहुन्छ ?
यस विषयमा धेरै अन्योलता म कार किन्नेहरुमा देख्छु । कमर्सियल चलाउनेमा एकप्रकारको बुझाई बनिसकेको छ । कार चलाउने उपभोक्ताले त झन यस विषयमा चिन्ता नै लिनुपर्दैन भन्छु ।

हामीकहाँ वारेन्टी सकिएपछि ब्याट्रीको आयु नै सकिन्छ भन्ने बुझाई छ । तर यो गलत हो । एउटा सामान्य मोबाइलमा प्रयोग हुने ब्याट्रीको त वारेन्टी अवधि सकिएपछि पनि वर्षौसम्म चलाउन सकिन्छ भने ईभीमा प्रयोग हुने ब्याट्रीको वारेन्टी सकिने वित्तिकै यो काम नलाग्ने हुन्छ भन्नु गलत बुझाई हो । ब्याट्रीको आफ्नै लाइफ साइकल हुन्छ र उक्त लाइफ साइकल सकिएपछि पनि यसले काम गर्छ, तर रेन्ज भने केही कम हुनसक्छ । तर लाइफ साइकल सकिने वित्तिकै ब्याट्री फेरिहाल्नुपर्छ भन्ने होइन । अर्कोतर्फ ब्याट्रीको पनि ढिक्कै नफेरेर कमजोर सेललाई मात्रै पनि परिवर्तन गर्न सकिन्छ । जुन सेवा हामीले नेपालमा सुरु समेत गरिसकेका छौ ।

सम्बन्धित समाचारहरू

३२ लिटर बुट स्पेसयुक्त इलेक्ट्रिक प्रिमियम स्कुटर याडिया ई८एस प्रो नेपालमा, १० हजारमा बुकिङ गर्न सकिने

३२ लिटर बुट स्पेसयुक्त इलेक्ट्रिक प्रिमियम स्कुटर याडिया ई८एस प्रो नेपालमा, १० हजारमा बुकिङ गर्न सकिने

काठमाडौं – याडिया इलेक्ट्रिक स्कुटरको नेपालका लागि आधिकारिक वितरक कुजु...

एमजी४ ईभीको स्ट्रेन्थ टेस्ट सम्पन्न, ग्राउन्ड क्लियरेन्सको शंका मेटिएको भनाइ

एमजी४ ईभीको स्ट्रेन्थ टेस्ट सम्पन्न, ग्राउन्ड क्लियरेन्सको शंका मेटिएको भनाइ

काठमाडौं – एमजी गाडीको नेपालका लागि आधिकारिक वितरक पारामाउन्ट मोटर्सले...

विद्युतीय सवारी बजारमा उत्साह थपेको वर्ष २०८०

विद्युतीय सवारी बजारमा उत्साह थपेको वर्ष २०८०

वर्ष २०८० अब हामीबाट विदा हुँदैछ । यो वर्ष नेपाली अटोमोबाइल बजारमा विभिन्न...

लोकप्रिय

बाइक रोक्दा पहिले क्लच थिच्ने कि ब्रेक ? ९० प्रतिशतलाई छैन यसको जानकारी

बाइक रोक्दा पहिले क्लच थिच्ने कि ब्रेक ? ९० प्रतिशतलाई छैन यसको जानकारी

दैनिक जीवनमा आवतजावत गर्न बाइकको प्रयोग आवश्यक भइसकेको छ । बाइकमा यात्रा...

बाइक वा कारको कर कहिले तिर्ने र जरिवाना कति ? ब्लुबुकमा हेर्नुस् यसरी

बाइक वा कारको कर कहिले तिर्ने र जरिवाना कति ? ब्लुबुकमा हेर्नुस् यसरी

हरेक सवारी साधन धनीले कुन समयमा सवारी साधनको कर तिर्ने भन्ने कुरा थाहा...

बजेट प्रभाव : हुन्डाईले घटायो एउटै इलेक्ट्रिक गाडीमा २३ लाख मूल्य

बजेट प्रभाव : हुन्डाईले घटायो एउटै इलेक्ट्रिक गाडीमा २३ लाख मूल्य

काठमाडौं – सरकारले हालै प्रस्तुत गरेको बजेटमार्फत इलेक्ट्रिक गाडीमा कर...