सीमा क्षेत्रमा बढ्यो स्पेयर पार्ट्सको अबैध कारोबार, टाटा जेन्युइन पार्ट्स सबैभन्दा बढी मारमा

खुल्ला सिमानाका कारण बोर्डर साइडमा सामान ओसारपसार हुनु खासै नौलो विषय होइन । भन्सार नाकालाई छलेर सहायक बाटो हुँदै ठूलो परिमाणमा सामान तस्कर हुँदै आएको विषयले बेलाबखत निकै ठूलो चर्चा समेत बटुल्ने गरेको पाइन्छ । तर पछिल्लो समय भन्सार नाका हुँदै दैनिक लाखौ मूल्य बराबरका स्पेयर पार्ट्स तस्करमार्फत नेपाल आउन थालेपछि सीमा क्षेत्र नजिक व्यवसाय गर्ने व्यवसायीहरु मर्कामा पर्न थालेका छन् ।

सवारीसाधन र स्पेयर पार्ट्स आयात हुने सबैभन्दा ठूलो नाका सुनौलीबाट सेटिङका आधारमा स्पेयर पार्ट्स आयात हुन थालेपछि त्यस आसपास क्षेत्रका व्यवसायी पलायन हुनुपर्ने अवस्थामा पुगेका छन् । देशको सबैभन्दा ठूलो औद्योगिक क्षेत्रका रुपमा विकास हुँदै गएको भैरहवा आसपासमा थुप्रै उद्योग संचालन हुन थालेपछि यो क्षेत्रमा गुड्ने ठूला मालबाहक सवारीसाधनको संख्या समेत बढ्दो क्रममा रहेको पाइन्छ ।

यस्ता साधनको मर्मत सम्भारमा प्रयोग हुने स्पेयर पार्ट्स मूलतः नेपाली व्यवसायीमार्फत नै खरिद गरी प्रयोग हुनुपर्ने हो । तर यसको ठीक विपरित पछिल्लो समय अधिकांश स्पेयर पार्ट्स सीमाक्षेत्रको भारतीय बजारबाट मागाउन थालिएको छ । यसले उक्त क्षेत्रमा व्यवसाय गर्ने व्यवसायी मर्कामा त परेका छन् नै साथमा सरकारले दैनिक लाखौ रुपैयाँ राजस्व समेत गुमाउनु परेको छ ।

यो क्षेत्रमा गुड्ने ठूला मालबाहक सवारीसाधन र निर्माण कार्यमा प्रयोग हुने ट्रक/टिप्पर बढीमात्रामा टाटा ब्रान्डको रहेका कारण यसको सबैभन्दा बढी असर टाटा जेन्युइन पार्ट्समा देखिएको छ । टाटा जेन्युइन पार्ट्सको नेपालका लागि आधिकारिक बिक्रेता सिप्रदी अटो पार्ट्सका महाप्रबन्धक युवराज बुढाथोकीका अनुसार विगत ३ महिनायता यो क्षेत्रमा अबैध कारोबार अत्यधिक मात्रामा बढिरहेको छ । उनी भन्छन्, ‘खुल्ला सिमानाका कारण सहायक बाटो हुँदै केही परिमाणमा सामान आयात हुनुलाई सामान्य नै मान्न सकिए पनि पछिल्लो समय भन्सार नाका हुँदै ठूलो परिमाणमा यस्ता पार्ट्स आयात भैरहेको छ । भन्सार छलेर आयात गरिने यस्ता पार्ट्सका कारण उक्त क्षेत्रमा व्यवसाय गर्ने व्यवसायीहरु सबैभन्दा बढी मारमा पर्ने गरेका छन् । कर छलेर ल्याइने यस्ता कमसल र गुणस्तरहीन सामान नेपालमा पाइने सामानको तुलनामा सस्तो पर्ने कारण अबैध कारोबारले प्रश्रय पाइरहेको छ ।’

यस विषयमा भन्सार प्रशासन र अन्य सम्बन्धित निकायलाई जानकारी गराएपनि कुनै सुनुवाई नभएको बताउँदै उनले भने, ‘यस विषयमा हामीले सम्वन्धित निकायसमक्ष धेरै पटक गुनासो गर्दा समेत यस्ता गतिविधि रोकिएको छैन । ४३ प्रतिशतसम्म कर भुक्तानी गरेर आयात गरिने हाम्रो सामानले सीमापारीबाट चोरी निकासीमार्फत आउने सामानसँग प्रतिस्पर्धा गर्न सक्ने अवस्था छैन । जसका कारण उक्त क्षेत्रमा कारोबार गर्ने व्यवसायीहरु बढी मारमा परेका छन् । यस्तो गतिविधि बढ्न थालेपछि उक्त क्षेत्र आसपासमा टाटा जेन्युइन पार्ट्सको कारोबार चौपट भैरहेको छ ।’ यस विषयमा सम्बन्धित निकायले समयमै विचार नपु¥याउने हो भने भोलिका दिनमा समस्या थप विकराल बन्ने उनको ठहर छ ।

भैरहवामा जमुना एन्ड सन्स नामको स्पेयर पार्ट्स सञ्चालन गर्दै आइरहेका थिरेन्द्र श्रेष्ठले यो क्षेत्रमा अबैध कारोबार बढिरहेको बताए । उनले भने, ‘नेपाली बजारको तुलनामा झन्डै ५० प्रतिशतसम्म सस्तो पर्ने बताउँदै कतिपय गाडीधनी स्वयं नै भारतीय बजारमा गएर सामान खरिद गर्ने गरेका छन् । सीमा नजिकै भएका कारण एकैछिनमा गएर सामान ल्याउन सकिने अवस्था र यसरी ल्याइने सामानमा भन्सार र सुरक्षाकर्मीले कुनै निगरानी नगरिदिँदा समस्या बढ्दो क्रममा छ ।’ उनका अनुसार यो क्षेत्रमा ९० प्रतिशतसम्म स्पेयर पार्ट्स अबैध बाटोबाट भित्रिने गरेको छ ।

यसरी भित्रिने सामानले भैरहवा मात्र नभई बुटवल र नवलपरासीसम्मको बजारमा प्रभाव पारिरहेको बुटवल अटो इन्जिनियरिङका बाणिज्य उपाध्यक्ष वावुराम आचार्यले बताए । उनका अनुसार मर्मतसम्भारका लागि वर्कशपमा ल्याइने यस्ता गाडीको कोटेशन मागेर स्वयं गाडीधनी र कतिपय मिस्त्रीले सीमापारीबाट सामान मगाउने प्रचलन यो क्षेत्रमा अत्यधिक मात्रामा बढिरहेको छ । उनले भने, ‘भन्सार छलेर ल्याइने यस्ता सामान सस्तो पर्ने कारण बजारमा बिक्री गर्न सजिलो हुने भन्दै यस्ता सामानको कारोबार गर्ने गिरोह नै सक्रिय बनिरहेको छ । जसका कारण यो क्षेत्रमा दैनिक २५ देखि ३० लाख रुपैयाँसम्मको अबैध कारोबार हुने गरेको पाइएको छ । यसले हामीजस्ता व्यवसायीलाई मर्कामा त पारेको छ नै, राज्यले समेत दैनिक १० लाखभन्दा बढी राजस्व गुमाइरहेको छ ।’ यस विषयमा आफूहरुले सबैजसो सम्बन्धित निकायमा कुरा राखेपनि मौखिक आश्वासन बाहेक कुनै उपलब्धि हासिल नभएको उनको देखेसो छ ।